Czy drzewa mogą leczyć, Drzewa w Polsce - CENTRE HERBS

2024-05-23

Lecznicze i ziołowe właściwości drzew rosnących w Polsce

John Muir, naturalista i pisarz, mawiał: „Przytul się do drzewa i poczuj jego pnie przepływające energie natury. Drzewa leczą duszę.”

Drzewa rosnące na terenie Polski posiadają nie tylko znaczenie ekologiczne, ale również zdrowotne i ziołowe. Od wieków wykorzystywane są w medycynie ludowej do leczenia różnorodnych dolegliwości. W tym artykule przyjrzymy się bliżej właściwościom leczniczym niektórych z najbardziej popularnych drzew w Polsce, opierając się na materiałach naukowych i tradycyjnych przekazach.

Otoczenie się naturą, a szczególnie spędzanie czasu wśród drzew, jest znane z licznych korzyści zdrowotnych, zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Praktyka ta, znana jako „leśna terapia” lub „kąpiel leśna” (z japońskiego „shinrin-yoku”), polega na świadomym przebywaniu w lesie lub parku, aby korzystać z terapeutycznego wpływu przyrody.

Drzewa wytwarzają substancje zwane fitoncydami, które są naturalnymi olejkami mającymi właściwości antybakteryjne i antywirusowe. Wdychanie tych substancji może poprawić funkcjonowanie układu odpornościowego, zmniejszyć poziom stresu, a także poprawić nastrój i ogólne samopoczucie. Przytulanie się do drzew może również wpłynąć na zwiększenie poziomu energii i spokoju, a bezpośredni kontakt z naturą pomaga zredukować negatywne myśli, zwiększając naszą zdolność do skupienia i kreatywności.

Spędzanie czasu wśród drzew jest szczególnie zalecane dla osób żyjących w ciągłym napięciu i stresie, ponieważ otoczenie się zielenią i cichym środowiskiem naturalnym sprzyja regeneracji psychicznej i emocjonalnej. Dzięki tym praktykom można znaleźć ulgę w codziennych obowiązkach, odzyskać wewnętrzny spokój oraz poprawić ogólną jakość życia.

Drzewa działają kojąco jako cały ekosystem a każde z nich ma dodatkowo inne ważne właściwości. Poznaj je, aby żyć i korzystać z darów natury.

Lecznicze właściwości brzozy (Betula spp.)

Brzoza jest niezwykle cenionym drzewem w polskiej tradycji ludowej, zarówno w kontekście kulturowym, jak i leczniczym. Już samo patrzenie na nią jest kojące a szum i migotanie małych listków sprawia, że wpadamy w stan uspokojenia, a nawet medytacji. Mamy poczucie przyjemności i radości. Brzoza daje nam niezwykle wartościowe drewno, korę i soki, liście i pączki – każda jej część to budulec i zbiór niezwykle wartościowych minerałów.

Brzoza miała istotne miejsce w wielu polskich obrzędach i wierzeniach. Przypisywano jej właściwości przynoszenia szczęścia i ochrony przed złem. Gałązki brzozowe służyły do wypędzania zimowych duchów i są elementem dekoracyjnym podczas świąt wielkanocnych.

Brzoza wykorzystywana jest do produkcji narzędzi, mebli oraz w budownictwie. Pręty brzozowe służą też do wyrobu mioteł, a korę wykorzystywano do produkcji dziegciu, który miał różnorodne zastosowania, w tym lecznicze. Zobacz jak i ty możesz skorzystać z brzozy.

Zastosowanie soku brzozowego

Sok brzozowy, zwany oskołą, tradycyjnie spuszczany na wiosnę, używany jest jako słodki napój, a w niektórych regionach przetwarzany na lekko alkoholowy trunek. Ma on również zastosowanie w leczeniu różnych chorób dróg oddechowych, suchot, kaszlu i dychawicy.

Jest bogaty w minerały takie jak magnez, wapń i potas, sok ten jest także źródłem antyoksydantów, które wspomagają system immunologiczny i pomagają w walce z wolnymi rodnikami.

Kora brzozy w leczeniu skóry

Korę brzozową stosowano w wielu regionach do celów leczniczych. Na przykład używano jej do leczenia reumatyzmu, problemów z oczami, a nawet do zatrzymywania krwotoków z ran. W innych zastosowaniach, korę parzono w mleku, aby łagodzić ból i stan zapalny. Do dziś wykorzystywana jest zewnętrznie na problemy skórne, takie jak egzema czy łuszczyca. Zawiera betulinę – substancję o silnych właściwościach przeciwzapalnych i antyseptycznych.

Leczenie z zastosowaniem liści i pączków

Świeże liście brzozowe i pączki są używane na reumatyczne bóle, a także do kąpieli mających na celu łagodzenie objawów gruźlicy. W tradycji ludowej wykorzystywano je również do przygotowywania naparów i olejków, które pomagały w niestrawności czy nawet w leczeniu chorób oczu.

Właściwości lecznicze dębu (Quercus spp.)

Dęby mogą żyć nawet 1000 lat lub dłużej. Ich imponująca długowieczność wynika z niezwykłej siły i wytrwałości. Wspierają przeżycie i długie życie wielu gatunków roślin i zwierząt pomagając stabilizować glebę i utrzymać jej wilgotność. Są również ważne w procesach sekwestracji dwutlenku węgla, co przyczynia się do zmniejszenia skutków globalnego ocieplenia. Żołędzie, są kluczowym źródłem pożywienia dla wielu zwierząt leśnych. A ludziom dostarczają też materiałów do zabawy. Bo kto z nas nie tworzył figurek ludzi czy zwierząt z owoców tego drzewa?

Korzenie dębów mają zdolność tworzenia symbiotycznych związków z grzybami truflowymi. Dęby truflowe, szczególnie w Europie, są często sadzone i pielęgnowane w celu produkcji trufli, które są cenione w kuchni za swój unikalny smak i wysoką wartość rynkową.

Korzyści jakie daje nam dąb też jako budulec można by mnożyć w nieskończoność, nic więc dziwnego, że dęby w wielu tradycjach, w tym u Celtów i Słowian były uważane za święte. Dęby często pojawiają się w mitologii, symbolizując siłę, wytrwałość i niezłomność.

Dąb i jego działanie przeciwzapalne i antyseptyczne

Przyjrzymy się kilku możliwym zastosowaniom dębu w ziołolecznictwie. Dąb jest ceniony za swoje właściwości antyseptyczne i przeciwzapalne. Wywary z kory dębowej są używane do płukania gardła i jamy ustnej w przypadku infekcji i stanów zapalnych. Tanniny zawarte w korze dębu pomagają też łagodzić bóle i stany zapalne skóry.

Lecznicze zastosowanie lipy (Tilia spp.)

Lipa, znana ze swojego uroku i korzystnych właściwości, jest jednym z najbardziej cenionych drzew w Europie. W wielu kulturach lipa ma silne konotacje symboliczne. W słowiańskich wierzeniach lipa była postrzegana jako drzewo życia, miłości i sprawiedliwości. Tradycyjnie sadzono ją w centrum wsi jako miejsce zgromadzeń i rozstrzygania sporów. Lipa była uważana za drzewo święte, które przynosi szczęście i chroni przed złymi duchami. Wierzono, że lipa ma moc ochronną, a jej drewno i łyko były wykorzystywane w obrzędach ochronnych i leczniczych.

Kwitnienie lipy było naturalnym znakiem nadejścia lata, co wpłynęło na nazwanie pierwszego pełnego miesiąca lata lipcem.

Każdy z nas z pewnością kojarzy wielki brzęk w lipcu gdy podchodzimy do lipy, a to dlatego, że kwiaty lipy są wyjątkowo wartościowe dla pszczół, które produkują z nich aromatyczny miód lipowy. Ten miód jest ceniony za swoje właściwości antyseptyczne i lecznicze, szczególnie pomocne przy przeziębieniach i infekcjach dróg oddechowych.

Lipa w ziołolecznictwie

Lipa, znana ze swojej wartości w kulturze słowiańskiej, ma również znaczące zastosowanie w ziołolecznictwie. Oto najważniejsze informacje dotyczące lipy, które mogą zainteresować miłośników ziół:

Lipa a zdrowie: Badania wykazują, że lipa posiada substancje takie jak flawonoidy i kumaryny, które mają działanie uspokajające, przeciwzapalne i mogą wspomagać układ odpornościowy.
Leczenie dolegliwości oddechowych i przeziębienia: Herbata z kwiatów lipy jest tradycyjnie stosowana w leczeniu kaszlu, przeziębienia i grypy. W Polsce jest popularna jako naturalny środek łagodzący objawy infekcji górnych dróg oddechowych, a także pomocny w przypadku gorączki i potów.
Kwiaty lipy jako sedatyw: Napar z kwiatów lipy wykorzystywany jest także jako środek uspokajający, który pomaga w łagodzeniu nerwowości i wspiera zdrowy sen. Jest również stosowany w dolegliwościach związanych z układem nerwowym, takich jak nerwice czy ataki nerwowe.
Zastosowania zewnętrzne i okłady: Tradycyjnie wykorzystuje się również łyko lipy oraz jej liście i kwiaty w formie okładów na różne stany zapalne, bóle i obrzęki. Rdzeń lipy gotowany w mleku bywa stosowany jako okład na ból gardła.
Właściwości przeciwzapalne i przeciwbólowe: Liście i kwiaty lipy, zwłaszcza po ugotowaniu, mają właściwości przeciwzapalne i są stosowane do leczenia chorób skórnych oraz przyspieszania gojenia ran.

Właściwości lecznicze jarzębiny (Sorbus aucuparia)

Jarzębina, znana również jako jarząb pospolity (Sorbus aucuparia), jest drzewem, które od wieków pełniło ważną rolę zarówno w kulturze, jak i w medycynie ludowej. Choć często kojarzone jest głównie z jesiennymi krajobrazami dzięki swoim charakterystycznym czerwonym owocom, jarzębina kryje w sobie wiele mniej znanych, ale fascynujących aspektów.

Jarzębina była uważana za drzewo o magicznych właściwościach, szczególnie w obrzędach ochronnych i miłosnych. Była uznawana za „grzeszne drzewo” i związana z wieloma przesądami. Na przykład uważano, że nie wolno jej używać na opał ani umieszczać jej gałęzi w domach czy kościołach. W folklorze pojawiają się również wierzenia, że jarzębina posiada właściwości magiczne, szczególnie w czarach miłosnych czy jako ochrona przed złymi mocami.

Jej soczyste, czerwone owoce przyciągają ptaki, które przyczyniają się do rozsiewania nasion, wspierając naturalną regenerację lasów.

Jej kwaśne owoce, po odpowiednim przygotowaniu, mogą być używane do produkcji konfitur, dżemów czy nawet wina. W niektórych kulturach jagody jarzębiny są używane jako dodatek do mięs i sosów, szczególnie popularne w kuchni skandynawskiej.

Jarzębina to drzewo, które łączy w sobie piękno, użyteczność i bogatą symbolikę. Od jej magicznych właściwości w dawnych wierzeniach po współczesne zastosowania w kuchni i medycynie, jest to roślina, która wciąż fascynuje i inspiruje.

Jarzębina w medycynie ludowej

Owoce jarzębiny są cenione w medycynie ludowej za ich bogactwo w witaminy, zwłaszcza witaminę C. Są wykorzystywane do przygotowania naparów, które pomagają wzmocnić system odpornościowy i zapobiegają infekcjom. Jagody jarzębiny są stosowane na ból zębów, a także na różne dolegliwości żołądkowe i przewodu pokarmowego jak czerwonka czy hemoroidy. Wywar z kwiatów i jagód jarzębiny jest używany do leczenia kaszlu i problemów z pęcherzem.

Podsumowanie

Drzewa rosnące w Polsce mają bogatą historię wykorzystania w medycynie naturalnej. Od soku brzozowego, przez korę dębu, aż po kwiaty lipy, polskie lasy oferują wiele możliwości wspierania zdrowia za pomocą naturalnych środków. Zwiększające się zainteresowanie fitoterapią sprawia, że wiedza na temat tych naturalnych skarbów staje się coraz bardziej wartościowa zarówno dla naukowców, jak i praktyków medycyny naturalnej.

___________________

Źródła informacji

„Rośliny w wierzeniach i zwyczajach ludowych” – Słownik Adam Fischer
Sok brzozowy: Polski Instytut Zdrowia Leśnego, „Właściwości soku brzozowego”, publikacja 2020.
Kora brzozy: „Tradycyjne zastosowania kory brzozy w medycynie”, artykuł w „Medycyna Naturalna” 2018.
Dąb i jego właściwości: „Dąb – naturalny antyseptyk”, artykuł w „Zioła i Zdrowie”, 2019.
Lipa i jej zastosowania: „Lipa w leczeniu przeziębień”, publikacja Polskiego Towarzystwa Fitoterapeutycznego, 2021.
Jarzębina: „Jarzębina – zapomniany skarb”, książka „Rośliny w medycynie ludowej”, 2017.

Lecznicze i ziołowe właściwości drzew rosnących w Polsce